800 jaar Dordrecht

Dordrecht bestaat al langer dan 800 jaar, maar het eerste schriftelijk bewijs dat Dordrecht de rechten van een stad heeft stamt uit 1220. In 2020 was een grootste viering hiervan gepland, vanwege Covid-19 zijn een hoop activiteiten en festiviteiten verplaatst naar 2021.

In de lange geschiedenis hebben er diverse historische gebeurtenissen plaatsgevonden. Deze zijn overzichtelijk op een rij gezet. Heb je aanvullingen, mail deze dan naar dordrecht800@dordrecht.nl.

Uitsluitsel over de ouderdom van de Grote Kerk is niet te geven, archiefgegevens laten toe te concluderen dat de kapel, genoemd in een (vervalste) oorkonde die in 1145-46 vervaardigd is, de Grote Kerk kan zijn geweest.

De Slag van Dordrecht vond (hoogstwaarschijnlijk) plaats in 1049 en kan ook omschreven worden als de Slag om Thuredrith refererend aan het toenmalige riviertje de Thuredrith, dat dwars door de plaats naar de rivier de Merwede stroomde.

Een paar snippers perkament was al wat er resteerde van een oorkonde uit 1220. Bij het in elkaar puzzelen ervan ontstond een gehavend stukje tekst. Het bleek om de eerste bekende stadsrechten van Dordrecht te gaan.

Het gaat hier om een document waarmee onder meer aan de burgers van Dordrecht het keurrecht werd verleend. Dit hield grofweg in dat de stad haar eigen regels mocht uitvaardigen zolang deze niet in strijd waren met die van de graaf.

Uit de tekst van een oorkonde uit het jaar 1200 van graaf Dirk VII en zijn vrouw Aleid blijkt echter dat er toen al sprake was van de stad Durdreth. En dat Dordrecht op dat moment dus al stadsrechten moet hebben gehad. Waarschijnlijk al sinds 1195 of daaromtrent.*

* Dordrecht Monumenteel | Dordts Geboren nr. 76: Canon van Dordrecht

Door de strategische ligging aan een drie-rivierenpunt, kreeg de stad van de Hollandse graaf op 6 november 1299 het stapelrecht: alle goederen die langs Dordrecht kwamen moesten eerst in Dordrecht te koop worden aangeboden. Uiteraard ging dat gepaard met het heffen van belasting. Dordrecht verdiende veel geld aan de handel in wijn, hout, graan en wol (laken). De stad beleefde haar Gouden Eeuw tussen 1250 en 1450.

In 1355 krijgt de stad, naast het Stapelrecht, ook het Maasrecht. Dit geldt voor producten die, grofweg, over het stroomgebied van de Rijn, Maas, Waal en Hollandse IJssel worden aangevoerd. Hiermee  verkrijgt Dordrecht het monopolie op de handel in het Maasgebied.

Eigenlijk waren er drie Sint-Elisabethsvloeden, die alle drie rond 19 november plaatsvonden, de naamdag van de heilige Elisabeth: in 1404,1421 en 1424. De vloed van 18 november 1421 was voor Dordrecht het rampzaligste.

Vermoedelijk werd de watersnood veroorzaakt door een zware noordwesterstorm, gevolgd door een hoge stormvloed.

Op 28 juni 1457 gaat bij een grote brand in Dordrecht gaat een groot deel van de stad in vlammen op.

Het vuur ontstaat bij Adriaan Danckertszoon. Hij slaagt er niet in om een brand in zijn huis aan de Kleine Spuistraat te blussen. Het vuur slaat over naar andere huizen aan de Gevangenpoort. Ook de omgeving van de Grote Kerk, de Visbrug en het Begijnhof (toen nog zonder ‘a’) gaan in vlammen.

Het vuur legde meer dan zeshonderd huizen in de as. Daar zaten ook belangrijke gebouwen bij zoals de vleeshal, het Sint Jacobsgasthuis en het Sacramentsgasthuis.

Adriaan Danckertszoon slaat op de vlucht en wordt een maand later bij verstek veroordeeld.

(bron: Geschiedenis van Dordrecht tot 1572, van Herwaarden, de Boer, van Kan, Verhoeven. Uitgeverij Verloren, 1996)

Op 19 juli 1572 begon de Eerste Vrije Statenvergadering waarbij Willem van Oranje tot stadhouder werd uitgeroepen. De vergadering, die duurde tot 23 juli, legde de basis voor de onafhankelijkheid van de Nederlanden.

De vergadering werd uitgeschreven door de stad Dordrecht. Dat alleen al was een opstandige daad, een Statenvergadering kon alleen uitgeschreven worden door de koning (Filips II) of zijn stadhouder (Alva). Aanwezig waren afgevaardigden van de Hollandse steden, de adel en de watergeuzen. Ze kwamen bijeen in de refter van het Augustijnenklooster

Van 1609 tot 1621 besluiten de Nederlanden en Spanje de wapens neer te leggen. Door dit Twaalfjarig Bestand verschuift de aandacht van oorlogvoering naar interne politieke en religieuze kwesties. Discussie over de positie van de kerk binnen de staat en de vraag of de oorlog moet worden hervat, verscheuren de politiek.

Met het vertrek van stadhouder Willem V uit de Republiek in januari 1795 begint in Nederland de Franse tijd. Die duurt tot 1813 en kent grofweg drie periodes.

De 19e-eeuwse Schil Dordrecht maakt deel uit van de uitbreiding van de Dordtse binnenstad in de tweede helft van de 19e eeuw.

Het wegen- en stratenpatroon in dit gebied is vrijwel helemaal terug te voeren op een van voor 1800 stammend en duidelijk herkenbaar gelijkmatig patroon van lanen.

Op 31 oktober 1872 reed de eerste trein uit Rotterdam via de brug over de Oude Maas Dordrecht binnen.

In “oude Biesbosch” stonden duizenden wilgenstobben. Ze zijn allemaal met de hand gerooid. Minstens zoveel greppels werden gedempt. De plannen om die “rimboe” van zo’n 1100 hectaren in te polderen sudderden in 1926 al tientallen jaren.

Van de woelige periode van direct na de bevrijding van Dordrecht is maar weinig beeldmateriaal. Vlak na de bekendmaking van de capitulatie op 5 mei 1945 waren de Nederlandse vlaggen de eerste tekenen van de nieuwe vrijheid in Dordrecht. Ze hingen overal in de stad. Maar tot 8 mei was de vrijheid in Dordrecht nog geen feit. Daarna brak het feest in Dordrecht pas echt goed los.

Sinds de uitbreiding van de beiaard in 1999/2000 beschikt Dordrecht over de zwaarste beiaard in Europa! De beiaard bestaat uit 67 klokken op basis van 9800 kg. klokkenbrons! De klokken zijn gegoten door de Koninklijke Klokkengieterij Eijsbouts te Asten in de jaren 1965/1999. Een klok is gegoten door een onbekende gieter omstreeks 1460, deze klok is in 1969 na herstemming aan aan de beiaard toegevoegd.

Met ingang van Koningsdag 2015 gaat de koninklijke familie niet meer naar twee plaatsen, maar nog slechts naar één gemeente met een centrumfunctie.

Bij deze Koningsdag nieuwe stijl waren er twee nieuwe elementen toegevoegd: een botenparade en een popconcert. Daarnaast mocht Dordrecht een eigen programma organiseren.

Dordrecht is in 2030 een nog betere versie van zichzelf: een groene, levendige stad die beweegt naar 140.000 inwoners,